Rankingi krajów odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu narodowej dumy i tożsamości. Każde społeczeństwo chce widzieć swój kraj na wysokiej pozycji w międzynarodowych zestawieniach, ponieważ wpływa to na postrzeganie narodu zarówno wewnętrznie, jak i przez społeczność międzynarodową. Wysoka lokata w globalnych rankingach może umacniać patriotyzm, przyciągać inwestorów i turystów oraz stanowić powód do dumy dla obywateli.

Jednym z najczęściej stosowanych wskaźników w takich rankingach jest Produkt Krajowy Brutto na mieszkańca (PKB per capita), który odzwierciedla wartość dóbr i usług wytworzonych w danym kraju w przeliczeniu na jednego obywatela. Jest to powszechnie używana miara dobrobytu, ale ma swoje ograniczenia. PKB nie bierze pod uwagę nierówności społecznych – kraj może osiągać wysokie PKB, a jednocześnie cechować się ogromnym rozwarstwieniem dochodowym. Ponadto wskaźnik ten nie uwzględnia czynników takich jak jakość życia, poziom edukacji, zdrowie czy dobrostan psychiczny mieszkańców.

PKB to nie wszystko. Są jeszcze inne miary jakości życia.

Aby uzyskać pełniejszy obraz jakości życia w poszczególnych krajach, warto uwzględnić także inne wskaźniki, takie jak Human Development Index (HDI) oraz Happy Planet Index (HPI), czyli poziom szczęścia mieszkańców. HDI mierzy rozwój społeczny, biorąc pod uwagę trzy kluczowe czynniki: oczekiwaną długość życia, poziom wykształcenia oraz dochód narodowy na mieszkańca. Jest to bardziej kompleksowy sposób oceny, ponieważ uwzględnia nie tylko aspekt ekonomiczny, ale także społeczne i zdrowotne warunki życia obywateli.

Z kolei HPI, czyli wskaźnik szczęścia, opiera się na badaniach społecznych analizujących dobrostan subiektywny mieszkańców oraz ich poziom zadowolenia z życia. Wysokie PKB per capita nie zawsze oznacza, że ludzie są szczęśliwsi – dowodem na to mogą być kraje zamożne, ale z niskim poziomem szczęścia wynikającym np. z dużego stresu, nierówności społecznych czy problemów zdrowotnych.

Które kraje wypadają najlepiej?

Analizując dane z 2024 roku, można zauważyć, że najwyższe PKB per capita osiąga Katar – wynosi ono 132 886 USD na mieszkańca. Jednak pod względem wskaźnika HDI Katar plasuje się dopiero na 45. miejscu, a w rankingu poziomu szczęścia na 28. pozycji. Oznacza to, że pomimo ogromnego bogactwa, nie jest to kraj o najwyższej jakości życia.

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w Norwegii, która jest liderem pod względem HDI i zajmuje wysokie, trzecie miejsce w rankingu szczęścia. Norwegia jest także szósta pod względem PKB per capita, co wskazuje na bardzo dobrą równowagę pomiędzy bogactwem a jakością życia obywateli.
Z kolei Finlandia, która od kilku lat uznawana jest za najszczęśliwszy kraj świata, zajmuje 9. miejsce w rankingu HDI i dopiero 20. miejsce pod względem PKB per capita. Może to świadczyć o tym, że szczęście obywateli nie zależy wyłącznie od wskaźników ekonomicznych, ale także od jakości polityki społecznej, poczucia wspólnoty i stabilności życiowej.

PKB: PKB per capita (USD), źródło: MFW, 2024
HDI: Human Development Index, źródło:, Human Development Report, UNDP, 2024
HPI: Happy Planet Index, źródło: World Happiness Report (Światowy Raport Szczęścia), SDSN, 2024

Jak wypada Polska?

Polska wciąż pozostaje w tyle za wieloma krajami europejskimi pod względem analizowanych wskaźników. Znajduje się na 33. miejscu w rankingu HDI oraz dopiero 41. miejscu pod względem poziomu szczęścia. W porównaniu do sąsiadujących krajów, nasza pozycja nie wypada najlepiej.

Na przykład Słowenia osiąga lepsze wyniki w każdym z analizowanych wskaźników. Pod względem PKB per capita jej poziom zbliżony jest do Izraela, a w rankingach HDI i szczęścia plasuje się w okolicach 20. miejsca. Litwa, choć najbliżej Polski pod względem HDI i szczęścia, ma PKB per capita o ponad 4 tysiące dolarów wyższe.

Najbardziej znacząca różnica widoczna jest w porównaniu do Czech, które pod względem poziomu szczęścia zajmują 17. miejsce, czyli aż o 24 pozycje wyżej niż Polska. Pokazuje to, że czeska polityka społeczna i podejście do życia znacząco wpływają na dobrostan obywateli.

Czy rankingi mają znaczenie?

Choć rankingi krajów nie są idealnym sposobem na ocenę rzeczywistości, to jednak dają cenny wgląd w ogólne trendy rozwojowe. Wysoka pozycja w zestawieniu może przyciągać inwestycje zagraniczne, zwiększać atrakcyjność turystyczną i poprawiać prestiż kraju na arenie międzynarodowej.

Zestawienie PKB, HDI i poziomu szczęścia pozwala lepiej zrozumieć, jakie czynniki wpływają na jakość życia obywateli. Jak pokazuje przykład Norwegii czy Finlandii, nie zawsze najwyższe PKB oznacza najwyższą jakość życia – równie ważne są stabilność społeczna, dostęp do edukacji, służba zdrowia oraz ogólny poziom dobrostanu.

Dla Polski wnioski są jasne – choć gospodarka się rozwija, to wciąż istnieje wiele obszarów do poprawy, zwłaszcza jeśli chodzi o jakość życia i poziom szczęścia mieszkańców. Być może warto skupić się nie tylko na wzroście gospodarczym, ale także na rozwoju kapitału kulturowego i społecznego, które przekładają się na realne poczucie zadowolenia z życia.

Autor:
Dr Jacek Pogorzelski
Fundacja Łódź, Rada Programowa